डिमॅट खाते म्हणजे काय? । Information about DEMAT Account in Marathi
Information about DEMAT Account in Marathi: आपल्या देशात असे बरेच लोक आहेत ज्यांना कमी वेळात जास्तीत जास्त पैसे कमवायचे आहेत. त्यासाठी तो शेअर बाजारात गुंतवणूक करतो. शेअर बाजारात धोका खूप जास्त असतो. असे असूनही शेअर बाजारात गुंतवणूक करणाऱ्यांची संख्या दिवसेंदिवस आज वाढत आहे. तुमच्या माहितीसाठी तुम्हाला सांगतो की शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यासाठी तुमच्याकडे डिमॅट खाते(Dematerialization (DEMAT) Account) असणे आवश्यक आहे.
अशा परिस्थितीत प्रश्न पडतो की डिमॅट खाते(DEMAT Account) म्हणजे काय? तसेच जेव्हा माझ्याकडे बँकेमध्ये आधीपासूनच बचत खाते आहे तर डिमॅट खात्याची आवश्यकता काय आहे. वास्तविक शेअर खरेदी आणि विक्रीसाठी डिमॅट खाते आवश्यक आहे. डिमॅट खाते कसे उघडायचे? तर त्याबद्दल संपूर्ण माहिती या लेखात दिलेली आहे.
डिमॅट खाते म्हणजे काय? । What is Demat Account in Marathi
डिमॅट खाते देखील आपले बँक खाते जसे कार्य करते त्याच प्रकारे कार्य करते, ज्याप्रमाणे तुमच्या बँक खात्यात चलन भौतिकरित्या ठेवले जात नाही परंतु फक्त तुमच्या पैशाची नोंद लिहिली जाते. त्याच प्रकारे शेअर्सचा हिशेब डिमॅट खात्यात केला जातो. अशा प्रकारे डिमॅट खाते तुमच्या म्युच्युअल फंड, बांड्स आणि शेअर्सच्या संबंधित व्यवहारांचा हिशेब ठेवते. जेव्हा तुम्ही ते विकता तेव्हा ते तुमच्या खात्यामधून कापले जाते आणि शेअरच्या विक्रीनंतर मिळणारी रक्कम तुमच्या बचत खात्यात जमा होते.
डिमॅट खाते गुंतवणूकदारांना डिजिटल किंवा इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात शेअर्स आणि सेक्युरिटी ठेवण्यास मदत करते. डिमॅट खात्याचे पूर्ण स्वरूप “Dematerialization (DEMAT) खाते” असे आहे. आपल्या देशातील डिमॅट खाते दोन डीपोझिटरी पार्टीसिमेंट(डीपी) नॅशनल सिक्युरिटी डिपॉझिटरी लिमिटेड आणि सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस लिमिटेड द्वारे राखली जातात.
सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे डिमॅट खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला कोणत्याही प्रकारचे शुल्क भरावे लागणार नाही. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी अर्जदाराचे स्वतःचे डिमॅट खाते असणे आवश्यक आहे.
डिमॅट खात्याचे महत्व । Importance of Demat account in Marathi
- शेअर्स आणि सिक्युरिटीज डिजिटल पद्धतीने ठेवण्याचा सुरक्षित मार्ग
- चोरी, खोटेपणा, नुकसान आणि भौतिक प्रमाणपत्रांचे नुकसान दूर करते.
- शेअर्सचे त्वरित हस्तांतरण
डीमैटरियलाइजेशन म्हणजे काय । What is Dematerialization in Marathi
डीमैटरियलाइजेशन ही भौतिक शेअर प्रमाणपत्रे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात रूपांतरित करण्याची प्रक्रिया आहे ज्यामुळे त्यांची देखभाल करणे आणि कोठूनही प्रवेश करणे सोपे होते. पूर्वीचे शेअर्स फिजिकल सर्टिफिकेटच्या स्वरूपात ठेवलेले जात होते, जे साठवणे आणि हस्तांतरित करणे कठीण होते.
डिमॅट खात्याच्या आगमनाने शेअर्स हाताळणे खूप सोपे झाले आहे. ज्या गुंतवणूकदाराला त्याचे फिजिकल शेअर्स डिजिटल फॉर्म मध्ये रूपांतर करायचे आहे त्यांनी डिपॉझिटरी पार्टी (डिपी) सोबत डिमॅट खाते उघडणे आवश्यक आहे.
डिमॅट खात्याचे फायदे । Benefits Demat Account in Marathi
- डिमॅट सुरू करण्यापूर्वी भौतिक कागदपत्रे किंवा प्रमाणपत्रांच्या स्वरूपात शेअर्स अस्तित्वात होते. जर तुमच्याकडे कंपनीचे शेअर्स असतील तर तुम्हाला डझन भर कागदी प्रमाणपत्र सुरक्षित ठेवावी लागत होते. येथे या दस्तऐवजांमध्ये छेडछाड, चोरी, तोटा आणि बनावट गिरीच्या शक्यता होत्या. याशिवाय शेअर्सच्या हस्तांतरणामध्ये लांबलचक कागदपत्रे समाविष्ट होते. डिमॅट खात्यासह तुम्ही हे सर्व शेअर्स इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने साठवू शकता.
- Demat Account हे तुम्हाला कितीही शेअर स्टोअर करण्याची परवानगी देते, ज्यामुळे तुम्ही व्हॅल्यू मध्ये ट्रेड करू शकता आणि डिमॅट खात्यामध्ये तुमच्याकडे असलेल्या सर्व शेअर्सच्या तपशिलांचे निरीक्षण करू शकता. हे ऑनलाइन ट्रेडिंग करताना शेअर्सचे जलद हस्तांतरण सुलभ होते.
- जर तुम्ही ज्या कंपनीचे शेअर्स धारण करता त्या कंपनीच्या कोणत्याही उपक्रमाने तिच्या शेअर्समध्ये बोनस, इशू, युस्टॉक स्प्लिट, इत्यादी बद्दल केले तर ते तुमच्या डिमॅट खात्यात आपोआप अपडेट होईल.
- शेअर्स व्यतिरिक्त डिमॅट खात्यात अनेक मालमत्ता असू शकतात, जसे की बाँड, म्युच्युअल फंड, एक्सचेंज फंड, सरकारी सिक्युरिटी, इत्यादी.
- तुम्ही तुमच्या स्मार्टफोन किंवा लॅपटॉप किंवा संगणकाद्वारे कधीही कुठेही तुमच्या डिमॅट खात्यात प्रवेश करू शकता.
- डिमॅट खाते डिपॉझिटरीने विहित केलेल्या प्रक्रियेनुसार नामनिर्देशक करण्याची सुविधा देखील प्रदान करते.
- गुंतवणूकदाराचा मृत्यू झाल्यास नियुक्त केलेल्या नॉमिनीला डिमॅट खात्यात शेअर होल्डिंग मिळते.
डिमॅट खात्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे । Required Documents For Demat Account in Marathi
1. उत्पन्नाचा पुरावा: इन्कम टॅक्स रिटर्न (ITR) डिपॉझिट स्लीप किंवा सॅलरी स्लिप किंवा गेल्या सहा महिन्याच्या बँक स्टेटमेंट ची प्रत.
2. ओळखीचा पुरावा: पॅन किंवा आधार कार्ड किंवा मतदार ओळखपत्र किंवा ड्रायव्हिंग लायसन्स किंवा पासपोर्ट.
3. पत्त्याचा पुरावा: पासपोर्ट किंवा आधार कार्ड किंवा रेशन कार्ड किंवा ड्रायव्हिंग लायसन किंवा फ्लॅट मेंटेनन्स बिल किंवा इन्शुरन्स प्रत.
डिमॅट खाते कसे उघडावे । Demat Account Opening Process in Marathi
आपल्या देशात डिमॅट खाते दोन डिपॉझिटरी पार्टीसीपंट(DP) नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेड आणि सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्विसेस लिमिटेड द्वारे उघडली जातात. ज्यामध्ये 500 हून अधिक डिपॉझिटरी एजंट म्हणून काम करतात. सामान्य भाषेत याला तुम्ही डीपी देखील म्हणतात आणि त्या सर्वांचे मुख्य कार्य म्हणजे गुंतवणूकदारांचे डिमॅट खाते उघडणे आहे. तुम्ही या खाली दिलेल्या सोप्या स्टेप्स फॉलो करून तुमचा डिमॅट खाते उघडू शकता.
- सर्वप्रथम डीपी निवडा ज्याच्यासोबत तुम्हाला डिमॅट खाते उघडायचे आहे.
- ब्रोकरेज फॉर्म निवडल्यानंतर तुम्हाला त्याच्या वेबसाईटवर जावे लागेल आणि डिमॅट खाते उघडण्याचा फॉर्म काळजीपूर्वक भरल्यानंतर केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करावी लागेल.
- केवायसी साठी तुम्हाला काही कागदपत्रांची आवश्यकता असेल, ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर वैयक्तिक पडताळणी केली जाईल यासाठी तुम्ही सेवा पुरवठा दराच्या कार्यालयातही जाऊ शकता.
- ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर तुम्हाला ब्रोकरेज फॉर्म सोबत मुदत करारावर स्वाक्षरी करावी लागेल.
- ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर तुमचे डिमॅट खाते उघडले जाईल आणि तूम्हाला डिमॅट क्रमांक(Demat Number) आणि क्लाइंट आयडी(Client Id) मिळेल
डिमॅट खाते कसे कार्य करते । How Demat Account Works in Marathi
डिमॅट खात्याद्वारे ट्रेडिंग हे प्रत्यक्ष व्यवहाराच्या प्रक्रियेसारखीच असते डिमॅट खाते इलेक्ट्रॉनिक आहे. तुम्ही तुमच्या ऑनलाईन ट्रेडिंग खात्यात ऑर्डर देऊन ट्रेडिंग सुरू करता येते. यासाठी ट्रेडिंग आणि डिमॅट दोन्ही खाते लिंक करणे आवश्यक आहे. एकदा ऑर्डर दिल्यानंतर एक्सचेंज ऑर्डर वर प्रक्रिया करेल. डिमॅट खात्यात शेअर्सच्या बाजारभावाचा तपशील असतो आणि ऑर्डरच्या अंतिम प्रक्रियेपूर्वी शेअर्सचे उपलब्धता पडताळली जाते. प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर शेअर्स तुमच्या holding मधे दिसतात. जेव्हा एखादा भागधारक शेअर्स विकू इच्छितो तेव्हा स्टॉकच्या तपशिलांसह वितरण सूचना नोट प्रदान करणे आवश्यक आहे. शेअर्स नंतर खात्यातून डेबिट(Debit) केले जातात आणि समतुल्य रोख मूल्य ट्रेडिंग खात्यात जमा केली जाते.
1996 मध्ये पास झालेल्या डिपॉझिटरी कायद्यानुसार(Depository Act) डिमॅट खाते असणे अनिर्वाही आहे. हे योग्य रीतीने करण्यासाठी नॅशनल सेक्युरिटी डिपॉझिटरी लिमिटेड (NSDL) ची स्थापना करण्यात आली आणि तीन वर्षानंतर सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस लिमिटेड(CDSL) ही दुसरी संस्था बनली. दोन्ही एजन्सी एकत्रितपणे गुंतवणूकदारांकडे असलेल्या सर्व इलेक्ट्रॉनिक सिक्युरिटीच्या संरक्षक आहे. ते एंजल वन सारख्या विविध डिपॉझिटरी सहभागी द्वारे डिमॅट खाते उघडण्याची सेवा प्रदान करतात. दोन्ही एजन्सी आणि त्यांचे सहयोगी दलाल सेबी(SEBI) मध्ये नोंदणीकृत आहेत.
डिमॅट खाते उघडण्याच्या प्रक्रियेत तुमची बँक डिपॉझिटरी पार्टीसिपेंट(Depository Participant) आणि डिपॉझिटरी या पक्षांचा समावेश असतो. तुमचे बँक खाते तुमच्या डिमॅट खात्यासह टाईप करणे अखंड व्यापारासाठी महत्त्वाचे आहे. तुमच्या खात्याच्या तपशिलांची लिंक केल्याने तुम्ही शेअर्स खरेदी करता तेव्हा तुमच्या बँक खात्यातून पैसे थेट डेबिट केले जातात आणि तुम्ही विक्री करता तेव्हा मिळालेली रक्कम आपोआप जमा होते. एक डिपॉझिटरी पार्टीसिपेंट नोंद एक बँकिंग वित्तीय संस्था( Non banking Financial Institution), एक बँक किंवा ऐक स्टॉक ब्रोकर असू शकतो. डिमॅट खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला डिपॉझिटरी पार्टीसिपेंट म्हणजेच डीपी शी संपर्क साधावा लागेल तर तिसरा पक्ष अर्थातच डिपॉझिटरी आहे तो तुमच्या वतीने डिमॅट खाते सांभाळतो.
डिमॅट खात्याचे प्रकार । Types of Demat Account in Marathi
डिमॅट खाते उघडताना गुंतवणूकदाराला त्याच्या प्रोफाईलशी संबंधित असलेले डिमॅट खाते निवडावे लागते. सर्वात सामान्य प्रकार म्हणजे नियमित डिमॅट खाते कोणताही भारतीय गुंतवणूकदार किंवा भारतीय ऑनलाईन खाते उघडण्याच्या प्रक्रिया सह काही वेळेत स्टॅंडर्ड डिमॅट खाते उघडू शकतो. स्टॅंडर्ड डिमॅट खात्याशिवाय आणखी दोन प्रकार आहेत रिपीट्रीएबल डिमॅट खाते आणि नॉन रिपीट्रीएबल डिमॅट खाते. परत करण्यायोग्य निधी अनिवासी बाह्य खाते (Non resident External Account) म्हणून ओळखले जाणाऱ्या वेगळ्या बँक खात्यात जमा केला जातो परदेशात हस्तांतरित केले जाऊ शकणारी निधी परत करण्यायोग्य निधी आहेत.
नियमित डिमॅट खाते (Regular Demat Account)
रेग्युलर डिमॅट खाते हे निवासी भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी आहे जे एकट्या शेअर्समध्ये व्यापार करू इच्छितात आणि त्यांना सिक्युरिटीज साठवण्याची गरज आहे. जेव्हा तुम्ही स्टॉक विकता तेव्हा तुमचे डिमॅट खाते डेबिट होते आणि तुम्ही ट्रेडिंग दरम्यान खरेदी करतात तेव्हा क्रेडिट होते तुम्ही एफ अँड ओ मध्ये ट्रेडिंग करत असल्यास तुम्हाला डिमॅट खात्याची गरज नाही कारण या करारांना स्टोरेजची आवश्यकता नसते.
मूलभूत सेवा डिमॅट खाते (Basic Services Demat Account)
सेबीने सादर केलेला हा नवीन प्रकारचा डिमॅट खाते आहे जर होल्डिंग व्हॅल्यू 50 हजार रुपयांपेक्षा कमी असेल तर या खात्याच्या देखभालीमध्ये कोणताही बदल होणार नाही. 50 हजार ते 2 लाख रुपयांच्या दरम्यान बद्दल 100 रुपये आहे. नवीन खाते प्रकार नवीन गुंतवणूकदारांना लक्ष करतो ज्यांनी अद्याप डिमॅट खाते उघडलेले नाही.
परत करण्यायोग्य डिमॅट खाते | Repatriable Demat Account
गुंतवणूकदार अनिवासी भारतीय बाजारातून त्यांची कमाई परदेशात हस्तांतरित करण्यासाठी प्रत्यावर्तन खाते उघडतात. तुम्हाला प्रत्यावर्तन खाते उघडायचे असल्यास तुम्हाला भारतातील नियमित डिमॅट खाते बंद करावे लागेल आणि देयके प्राप्त करण्यासाठी अनिवासी बाह्य खाते उघडावे लागेल.
परत न करण्यायोग्य खाते (Repatriable Account)
हे अनिवासी भारतीयांसाठी देखील खुले आहे, परंतु ते परदेशात निधी हस्तांतरित करण्यास परवानगी देत नाही. सेबीने गुंतवणूकदारांना डिमॅट खाते असणे अनिवार्य केले आहे. जर तुमच्याकडे डिमॅट नसेल तर तुम्ही भारतीय स्टॉक एक्सचेंज मध्ये व्यापार करू शकत नाही. खाते उघडण्याची प्रक्रिया, शुल्क याबद्दल स्वतःला अपडेट करा.
FINAL WORDS
तर मित्रांनो मला अशा आहे Information about DEMAT Account in Marathi च्या लेखामधून तुम्हाला DEMAT Account संबंधी सर्व माहिती मिळाली असेल . तुमच्या काही शंका असतील तर खाली कंमेंट करून नक्की सांगा.
हे देखील वाचा